Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye (ISBN: 9786055193294)
Edebiyat üzerindeki çalışmalar; edebî metin neşri, edebiyat tarihi, tenkîd gibi değişik alanlarda yapılmaktadır.
Çok zengin ve köklü bir kültürümüz olmasına rağmen bizdeki edebiyat tarihi üzerine çalışmalar yenidir. Hâlbuki sekizinci yüzyıla âit Orhun Âbideleri ile yazılı olarak başlayan edebiyatımız, günümüze kadar binlerce eser vermiştir. Bunlar üzerinde edebî çalışmalar da ortaya konulmuştur. Fakat bunlar, edebiyatımızın zenginliği oranında değildir. Bununla beraber bizde de edebiyat tarihleri yazılmıştır. Lâkin, edebiyat tarihimiz üzerindeki bu çalışmalar azdır. Abdülhalim Memduh;un Osmanlıca olarak yazmış olduğu Târih-i Edebiyyât-ı Osmâniyye adındaki eser ise bu edebiyat tarihlerinin ilkidir ve bugüne kadar üzerinde bu eseri günümüze kazandırmaya yönelik müstakil bir çalışma yapılmamıştır. Ilk olduğu ve hakkında müstakil bir çalışma yapılmadığı için biz de bu eser üzerinde bir çalışma yapmayı düşündük. Dolayısıyla çalışmamızın konusunu Abdülhalim Memduhun Târih-i Edebiyat-ı Osmâniye;si şeklinde sınırlandırdık.
Abdülhalim Memduh;un kitap olarak basılmış ya da basılmamış eserleri şiir, tiyatro, biyografi ve edebiyat tarihi türlerindedir. . Kitaplaşmış eserlerinin haricinde çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlanmış çok sayıda siyâsî makaleleri, yazılar ve şiirleri de mevcuttur. Bu gazete ve dergilerin bazılarının adları şunlardır: Tercüman-ı Hakikat, Nihal, Gülşen, Nahl-i Emel, Hamiyet, Sebat, Nokta, Hizmet, Risale-i Hafi, Umran, Muhit, Muktebes, Servet-i Fünun, Utarid, Irtikâ, Edeb Yahu, Yeni Turan. Edibin manzum ve mensur tercümeleri de vardır. Bunlar da değişik dergilerde yayınlanmıştır. O dergilerin adları: Sebat, Umran, Muhit, Muktebes, Utaridtir. Abdülhalim Memduh, Servet-i Fünűnda Ali Sezai müstearını kullanmıştır. Fakat biz çalışma konumuz gereği bu süreli yayınlarda mevcut bulunan edebi faaliyetlerinin künyelerini tek tek sıralamaya çalışmadık ve Abdülhalim Memduhun süreli yayınlardaki edebi faaliyetlerine, şiirlerine, düzyazılarına ya da makalelerine dair detaylı bilgiler vermeye kalkışmadık. Çünkü çalışmamızda asıl yoğunlaşacağımız nokta, yazarın Osmanlıca olan edebiyat tarihinin günümüz harflerine aktarılması olacaktır. Bizi bu şekilde bir yoğunlaşmaya ve hedefe yönlendiren asıl sebep ise, bizde edebiyat tarihçiliği disiplinini başlatan ilk eser olması değişik kesimlerce ve kaynaklarca sürekli vurgulanan bu eserin, günümüz harflerine aktarılmasını ve gelecek kuşaklara kazandırılmasını gerçekleştiren olmamasıdır. Bu yüzden bizim asıl amacımız edebiyat tarihi metnini doğru okumak ve mümkün olduğunca az hatayla günümüze kazandırmaktır.
Çalışmamızın asıl hedefinin ne olduğunu da göz önünde bulundurarak yazarın hayatı ve eserleri hakkında fazla detaya inilmeden ön bilgi sahibi olunabilecek bir bölüm açtık. Ayrıca, bizde edebiyat tarihi ve tarihçiliği hakkında görüş bildiren değerli edebiyat tarihçileri ve bilim adamlarımızdan bazılarının görüşlerine de yer vermenin eser metnine daha farklı bir gözle yaklaşım açısından önem arz edebileceğini düşünerek ikinci bir bölüm daha oluşturduk. Metni günümüz harflerine aktardığımız kısmı da ayrı bir bölüm şeklinde verdik. Ardından eserin muhtevası hakkında tanıtıcı bir bölüm açtık. Dolayısıyla bu işlemler neticesinde çalışmamız bir Giriş ve dört bölümden ibaret hale geldi.
Girişte, bizden önce Abdülhalim Memduh;la ilgili olarak yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir.
Birinci Bölümde; Abdülhalim Memduh;un hayatı ve eserleri üzerinde fazla bir bilgi olmamasını göz önünde bulundurarak çalışmamıza zemin teşkil etmesi düşüncesiyle yazarın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir.
Ikinci Bölüm; Konumuzun ilk edebiyat tarihi olmasını göz çnünde bulundurarak, edebiyat tarihinin ne olduğuna dâir bigi verme gereği duyduk. Bu maksatla biz de edebiyat tarihi yazmış veya edebiyat tarihi hakkında fikir beyân etmiş ilim adamlarımızın görüşlerine yer verdik. bu görüşlerin bulunduğu kısımdır.
Üçüncü Bölümde; asıl konumuz olan Târih-i Edebiyyât-ı Osmâniyye;nin günümüz alfabesiyle metnini verdik. Metni aktarırken matbu yazımdan kaynaklanan bir takım hatalar tesbit ettik. Bunları ise, eserin orjinaline fazla bir müdahalede bulunmamaya -mümkün mertebe- dikkat ederek kendi birkaç dip notumuzla belirtmeye çalıştık ya da yanlış yazılan kelimeyi tasarrufumuza alarak doğru okunuşuyla parantez içinde gösterdik. Yine yazar tarafından telaffuzuyla yazılmış olan yabancı edebiyatçılara ait isim, eser ve yer adlarını da aynı davranış tarzına sadık kalarak okunuşuyla verdik.
Dördüncü Bölümde ise eseri tanıttık. Ayrıca olumlu olumsuz taraflarına da değinerek yeri geldikçe bazı değerlendirmeler yaptık. Bunların devamında, çalışmamızdan çıkan sonuçları Sonuç kısmında yazdık. Ardından bir Bibliyoğrafyaverdik.
Çok zengin ve köklü bir kültürümüz olmasına rağmen bizdeki edebiyat tarihi üzerine çalışmalar yenidir. Hâlbuki sekizinci yüzyıla âit Orhun Âbideleri ile yazılı olarak başlayan edebiyatımız, günümüze kadar binlerce eser vermiştir. Bunlar üzerinde edebî çalışmalar da ortaya konulmuştur. Fakat bunlar, edebiyatımızın zenginliği oranında değildir. Bununla beraber bizde de edebiyat tarihleri yazılmıştır. Lâkin, edebiyat tarihimiz üzerindeki bu çalışmalar azdır. Abdülhalim Memduh;un Osmanlıca olarak yazmış olduğu Târih-i Edebiyyât-ı Osmâniyye adındaki eser ise bu edebiyat tarihlerinin ilkidir ve bugüne kadar üzerinde bu eseri günümüze kazandırmaya yönelik müstakil bir çalışma yapılmamıştır. Ilk olduğu ve hakkında müstakil bir çalışma yapılmadığı için biz de bu eser üzerinde bir çalışma yapmayı düşündük. Dolayısıyla çalışmamızın konusunu Abdülhalim Memduhun Târih-i Edebiyat-ı Osmâniye;si şeklinde sınırlandırdık.
Abdülhalim Memduh;un kitap olarak basılmış ya da basılmamış eserleri şiir, tiyatro, biyografi ve edebiyat tarihi türlerindedir. . Kitaplaşmış eserlerinin haricinde çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlanmış çok sayıda siyâsî makaleleri, yazılar ve şiirleri de mevcuttur. Bu gazete ve dergilerin bazılarının adları şunlardır: Tercüman-ı Hakikat, Nihal, Gülşen, Nahl-i Emel, Hamiyet, Sebat, Nokta, Hizmet, Risale-i Hafi, Umran, Muhit, Muktebes, Servet-i Fünun, Utarid, Irtikâ, Edeb Yahu, Yeni Turan. Edibin manzum ve mensur tercümeleri de vardır. Bunlar da değişik dergilerde yayınlanmıştır. O dergilerin adları: Sebat, Umran, Muhit, Muktebes, Utaridtir. Abdülhalim Memduh, Servet-i Fünűnda Ali Sezai müstearını kullanmıştır. Fakat biz çalışma konumuz gereği bu süreli yayınlarda mevcut bulunan edebi faaliyetlerinin künyelerini tek tek sıralamaya çalışmadık ve Abdülhalim Memduhun süreli yayınlardaki edebi faaliyetlerine, şiirlerine, düzyazılarına ya da makalelerine dair detaylı bilgiler vermeye kalkışmadık. Çünkü çalışmamızda asıl yoğunlaşacağımız nokta, yazarın Osmanlıca olan edebiyat tarihinin günümüz harflerine aktarılması olacaktır. Bizi bu şekilde bir yoğunlaşmaya ve hedefe yönlendiren asıl sebep ise, bizde edebiyat tarihçiliği disiplinini başlatan ilk eser olması değişik kesimlerce ve kaynaklarca sürekli vurgulanan bu eserin, günümüz harflerine aktarılmasını ve gelecek kuşaklara kazandırılmasını gerçekleştiren olmamasıdır. Bu yüzden bizim asıl amacımız edebiyat tarihi metnini doğru okumak ve mümkün olduğunca az hatayla günümüze kazandırmaktır.
Çalışmamızın asıl hedefinin ne olduğunu da göz önünde bulundurarak yazarın hayatı ve eserleri hakkında fazla detaya inilmeden ön bilgi sahibi olunabilecek bir bölüm açtık. Ayrıca, bizde edebiyat tarihi ve tarihçiliği hakkında görüş bildiren değerli edebiyat tarihçileri ve bilim adamlarımızdan bazılarının görüşlerine de yer vermenin eser metnine daha farklı bir gözle yaklaşım açısından önem arz edebileceğini düşünerek ikinci bir bölüm daha oluşturduk. Metni günümüz harflerine aktardığımız kısmı da ayrı bir bölüm şeklinde verdik. Ardından eserin muhtevası hakkında tanıtıcı bir bölüm açtık. Dolayısıyla bu işlemler neticesinde çalışmamız bir Giriş ve dört bölümden ibaret hale geldi.
Girişte, bizden önce Abdülhalim Memduh;la ilgili olarak yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir.
Birinci Bölümde; Abdülhalim Memduh;un hayatı ve eserleri üzerinde fazla bir bilgi olmamasını göz önünde bulundurarak çalışmamıza zemin teşkil etmesi düşüncesiyle yazarın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir.
Ikinci Bölüm; Konumuzun ilk edebiyat tarihi olmasını göz çnünde bulundurarak, edebiyat tarihinin ne olduğuna dâir bigi verme gereği duyduk. Bu maksatla biz de edebiyat tarihi yazmış veya edebiyat tarihi hakkında fikir beyân etmiş ilim adamlarımızın görüşlerine yer verdik. bu görüşlerin bulunduğu kısımdır.
Üçüncü Bölümde; asıl konumuz olan Târih-i Edebiyyât-ı Osmâniyye;nin günümüz alfabesiyle metnini verdik. Metni aktarırken matbu yazımdan kaynaklanan bir takım hatalar tesbit ettik. Bunları ise, eserin orjinaline fazla bir müdahalede bulunmamaya -mümkün mertebe- dikkat ederek kendi birkaç dip notumuzla belirtmeye çalıştık ya da yanlış yazılan kelimeyi tasarrufumuza alarak doğru okunuşuyla parantez içinde gösterdik. Yine yazar tarafından telaffuzuyla yazılmış olan yabancı edebiyatçılara ait isim, eser ve yer adlarını da aynı davranış tarzına sadık kalarak okunuşuyla verdik.
Dördüncü Bölümde ise eseri tanıttık. Ayrıca olumlu olumsuz taraflarına da değinerek yeri geldikçe bazı değerlendirmeler yaptık. Bunların devamında, çalışmamızdan çıkan sonuçları Sonuç kısmında yazdık. Ardından bir Bibliyoğrafyaverdik.
