Cumhuriyet (ISBN: 9789944295062)

Lozan Barış Konferansı'nda Türk Murahhas Heyeti Başkanı İsmet Paşa (İnönü) Türkiye'nin uğradığı haksızlıkları ve saldırıları saydıktan, savaş sırasında yapılan tahribatı, çekilen ızdırapları canlandırdıktan sonra Türkiye'nin durumunu şu sözlerle dünya kamuoyuna duyurdu: "Bu dakikada bile hala, bir milyondan fazla masum Türk, Anadolu'nun ovalarında ve yaylalarında evsiz, ekmeksiz ve başıboş dolaşmaktadır." İsmet Paşa bu sözleriyle Cumhuriyet'in kurulduğu yıldaki Türkiye'nin görünümünü en iyi biçimde özetlemiş oluyordu. Cumhuriyet ilan edildiğinde Türkiye'nin yüzölçümü, 1939 yılında Türkiye'ye katılan Hatay dışta kalmak üzere, yaklaşık 700.000 kilometrekareydi. Kurtuluş Savaşı'nda Anadolu'nun fakir toprakları; işgal altındaki Trakya, Çukurova, Ege ve Marmara bölgelerinin bereketli topraklarını kurtarmak için üç yıl varını yoğunu ortaya koymuştu. Sonuçta bereketli topraklar kurtarılmıştı. Ne var ki, bereketli topraklar harap olmuş; köyler, kasabalar, kentler yakılmış, yıkılmıştı. Üstelik aralıksız süren savaşlar Türkiye'nin maddi ve mali kaynaklarını kurutmuş, tüketmişti. Sonuçta Türk delegelerinin görüşü kabul edildi ve Osmanlı dış borçları Türkiye, İtalya, Arnavutluk, Yugoslavya, Bulgaristan, Yunanistan, Suriye, Irak, Mısır, Suudi Arabistan ve Yemen arasında paylaştırıldı. Türkiye toplam Osmanlı borcunun üçte ikisini oluşturan yaklaşık85 milyon altın liralık bir borcu yüklendi. Yıllık borç ödemeleri 6 milyon lira dolayında olacaktı. Sonradan yapılan bir düzenlemeyle bu ödemelerin yapılması 1929 yılına kadar ertelendi. Türkiye Cumhuriyeti, çeşitli olanaklardan yararlanarak erken ödemeler yapacak ve son ödeme tarihinden 29 yıl önce, 1954 yılında ata borçlarını tümüyle ödemiş olacaktır. Tütün üreticileri ve devlet gelirleri açısından ağır bir Osmanlı mirası olan Reji İdaresi ise Cumhuriyet'in ikinci yılında 4 milyon liraya satın alınarak devletleştirilecektir.